Thanh Nhã
Chênh vênh
pháp lý từ vụ “người tù chung thân”
Sự kiện “người tù
chung thân” Nguyễn Thanh Chấn trở về sau 10 năm ở tù có lẽ là tâm điểm chấn
động ngành tố tụng Việt Nam.
Nó chấn động bởi gần
như là lần đầu tiên, một bị án tù chung thân được cơ quan tố tụng thừa nhận là
oan, thả về. Nó còn chấn động bởi hình ảnh gia đình ông Chấn vỡ òa trong niềm
vui hạnh ngộ.
Những ngày tháng chất
chồng cơ cực, nhẫn nại tìm ra chân tướng sự thật đong đầy bằng nước mắt nghẹn
ngào của mẹ, của vợ con và hàng xóm ông Chấn. Để rồi qua báo chí, qua mạng,
những cái siết tay, ôm ghì len lỏi, bóp thắt lòng người.
Điều trớ trêu là 10
năm ông Chấn ở tù, người chứng minh nỗi nghiệt oan này không phải đến từ cơ
quan chức trách như tòa án, viện kiểm sát hay công an mà chính là tự gia đình
của ông Chấn.
Nỗi oan ức thấu trời xanh, một lần nữa do chính tay người dân giải oan bằng cái thứ nghiệp vụ rất nông dân: gửi đơn, khiếu nại, tự điều tra…
Nỗi oan ức thấu trời xanh, một lần nữa do chính tay người dân giải oan bằng cái thứ nghiệp vụ rất nông dân: gửi đơn, khiếu nại, tự điều tra…
Ngày về của ông Chấn là tiếng nức nở của người mẹ già |
Liên hệ trở lại với
rất nhiều vụ án mà mỗi lần ra tòa, bị cáo liên tục kêu oan trong khi tại cơ
quan điều tra thì nhận tội. Ai cũng nói mình bị ép cung, bị điều tra viên dùng
nhục hình, mớm cung với đủ thứ thủ thuật.
Nhiều vụ án khác nhau,
nhiều số phận pháp lý khác nhau, nhưng mỗi lần nghe bị cáo phân bua, tòa đều
bác. Đáp án chung cho các trường hợp này là: không có cơ sở để xác định bị cáo
bị ép cung, bị nhục hình.
Lời của tòa nh ư sau:
Tại phiên tòa phúc
thẩm, bị cáo Chấn khai rằng mình đã phải nhận tội là do công an dùng nhục hình,
ép buộc bị cáo phải nhận việc giết chị Hoan. “Tuy nhiên, Tòa phúc thẩm nhận
định những lời kêu oan này là lời ngụy tạo không có căn cứ bởi tính manh nha, xảo
trá của sự bịa đặt … Thực ra Nguyễn Thanh Chấn cố tình chối tội bởi sự mặc cảm
về tội ác mà y đã gây ra cho người khác cùng với sự gieo rắc đau thương tang
tóc cho gia đình nạn nhân, mặt khác hòng lẩn tránh sự lên án của dư luận xã hội
và sự trừng phạt nghiêm minh của pháp luật”.
Câu hỏi đặt ra là làm
thế nào bị cáo chứng minh được mình bị ép cung, bị nhục hình khi chỉ mỗi mình
bị cáo đối mặt với điều tra viên?
Một nguyên tắc bất di
bất dịch đối với bất cứ nền pháp lý văn minh nào, là khi không thể trả lời được
tất cả các câu hỏi của vụ án, khi không tìm ra được sự thật của vụ án một cách
thuyết phục, khi không đủ chứng cứ buộc tội thì phải tuyên vô tội. Nói khác đi,
thà tha lầm còn hơn xử tội oan. (trong khi ở Việt Nam ngày nay thì ngược lại,
cố ép để "thà bắt lầm còn hơn bỏ xót")
Một nạn nhân thiệt
mạng vì sự dã tâm của hung thủ, chắc chắn sẽ để lại nỗi đau dai dẳng với người
thân của họ và khoảng trống mênh mang khi pháp luật ngoài tầm với. Nhưng điều
đó không đáng sợ bằng một bản án oan. Thiệt thòi cho một mạng người, còn hơn tất
cả mọi người trong xã hội đều có nguy cơ chịu hình phạt oan trong khi mình
không gây tội ác.
Còn nhớ, ngày
2.6.2005, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 49 về cải cách tư pháp. Đó là
nhiệm vụ chiến lượt trong giai đoạn 2005 đến 2020. Trong đó nêu rõ: “các cơ
quan tư pháp phải thực sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý,
quyền con người, đồng thời phải là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật”.
Cán bộ tư pháp suy cho
cùng cũng chỉ là con người, nghĩa là không thể tránh khỏi sai sót khi thực hiện
công việc. Nhưng gán một oan án tù chung thân bằng sự cố chấp thì khác nào đẩy
lùi tiến trình cải cách tư pháp. Sẽ còn nguy hại hơn, nếu đó là một bản án tử
hình!
Ở tù là từ gọi của dân
gian chỉ việc bị giam cầm. Đúng nghĩa của ở tù là cải tạo một công dân phạm tội
thành người tốt rồi trở lại đời sống xã hội. Một người không phạm tội mà phải
chịu sự giáo dục bằng trại giam, khóa thép thì cực kỳ vô lý.
Trở lại vụ án giết
người, cướp tài sản mà ông Nguyễn Thanh Chấn bị cáo buộc là hung thủ,
10 năm ở tù của ông rồi sẽ được bồi thường bằng các khoản cân đo đong đếm được
theo quy định của Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước. Các cán bộ tham gia
điều tra, truy tố, xét xử rồi sẽ bị xử lý tùy theo mức độ sai phạm và có thể bị
buộc trích lương để hoàn trả tiền bồi thường cho nhà nước.
Nhưng niềm tin vào
công lý của người dân và sự mòn mỏi đợi chờ của ông Chấn cùng người thân của
ông thì chắc không có gì bù đắp nổi.
Sự kiện của ông Chấn
cũng khiến người ta nghi ngờ rằng: thế nào trong hàng triệu bị án đang chấp
hành án kia cũng có người bị oan…
Để niềm tin không bị
bào mòn, không ai hết, chính ngành tư pháp phải kiến tạo một nền pháp lý văn
minh.
Thanh Nhã
0 comments:
Đăng nhận xét